Ana Yatakların Motor İçindeki Görevi
Ana yataklar, krank milini motor bloğuna doğru eksende bağlar. Mil, bu yataklar üzerinde ince bir yağ filmiyle döner. Böylece metal yüzeyler birbirine doğrudan temas etmez. Yağ filmi hem sürtünmeyi azaltır hem de ısıyı taşır. Ayrıca yatak yuvaları, krank milinden gelen eksenel ve radyal yükleri blok gövdesine dağıtır.
Özellikle gemi ana makinelerinde yükler süreklidir. Motor uzun süre sabit güçte çalışır. Bu koşullarda ana yatakların boşlukları, yüzey pürüzlülükleri ve yağ kanalları çok kritik hale gelir. Yataklar sağlıklı çalıştığında motor sessiz çalışır, yağ basıncı stabil kalır ve titreşim kontrol altında durur. Aksi durumda ilk sinyaller genelde yağ basıncındaki dalgalanma, sıcaklık artışı ve anormal sesler olarak ortaya çıkar.
Ana Yatak Arızalarının Belirtileri
Ana yatak arızaları çoğu zaman küçük işaretlerle başlar. Önce yağ basıncı normal değerlerin altına düşer veya dalgalanır. Ardından yatak bölgelerinde sıcaklık artışı görülür. Makine zabiti, dinleme çubuğu ile kontrol ettiğinde vuruntu benzeri sesler duymaya başlar. Ayrıca titreşim trendlerinde belirgin bir artış gözlenir.
Bu belirtileri dikkate almak büyük önem taşır. Çünkü sorun büyüdüğünde krank mili eksenden çıkar. Crankpin bölgelerinde yüzey kayıpları artar. Connecting rod yatakları da düzensiz yük alır. Son aşamada motor, ciddi bir hasarı önlemek için ani duruşa zorlanabilir. Bu noktaya gelmeden, ana yatakları kontrol edip doğru müdahaleyi planlamak gerekir.
Ana Yatak Arızalarının Temel Nedenleri
Ana yatak hasarlarının arkasında genellikle birkaç temel sebep bulunur. İlk sırada yetersiz veya kirlenmiş yağlama yer alır. Yağ viskozitesi düştüğünde veya içindeki partikül miktarı arttığında, yağ filmi incelir. İnce film, mil yüzeyini yeterince ayıramaz ve metal temasları artar. Böylece yatakta skorlanma (scoring), pitting ve yüzey deformasyonu oluşur.
Bununla birlikte, hatalı montaj ve dengesiz yük dağılımı da önemli etkenlerdir. Yatak yatağının (bearing housing) eksenden kaçması, krank milini yanlış eksen üzerinde zorlar. Yanlış şimleme veya hatalı blok montajı da aynı sonucu üretir. Ani yüklenmeler, arıza sonrası dengesiz çalışma ve yüksek sıcaklıklar bu süreci hızlandırır. Böyle durumlarda klasik taşlama veya sadece yatak değişimi yeterli olmaz. Motor bloğu genel eksenini yeniden kurmak gerekir. İşte bu noktada Anayatak Baralama (main bearing line boring) devreye girer.
Ana Yatak Baralama (Main Bearing Line Boring) Nedir?
Ana yatak baralama, motor bloğundaki ana yatak yuvalarını tek bir eksen hattı üzerinde yeniden işleme sürecidir. Amaç, tüm yatak yuvalarını aynı merkez çizgisine taşımaktır. Böylece krank mili, blok içinde doğru eksende döner. Bu işlem, özellikle yatak yuvalarında deformasyon, ovalite veya eksen kaçıklığı oluştuğunda zorunlu hale gelir.
Genellikle krank milini söktükten sonra blok üzerinde çalışmaya başlarsınız. Blok yerinde kalır; baralama ekipmanı doğrudan blok üzerine kurulur. Çoğu projede ana yatak baralama, Blok Yüzey Taşlama (engine block resurfacing) ve Crankshaft Doğrultma (crankshaft straightening) işlemleriyle birlikte planlanır. Böylece motorun tüm geometrik yapısını bir bütün olarak düzeltirsiniz. Sonuçta krank mili, yeni yataklarla birlikte titreşimsiz ve dengeli şekilde döner.
Line Boring Sürecinin Aşamaları
Line boring süreci, detaylı hazırlık ve hassas ölçüm gerektirir. İlk olarak motor bloğunu temizlersiniz. Yağ, tortu ve kir tabakasını uzaklaştırırsınız. Ardından ana yatak kapaklarını sökersiniz. Bu aşamada her kapağı numaralandırmak ve yönünü kaydetmek önem taşır.
Sonra baralama kılavuzlarını bloğa sabitlersiniz. Kılavuz çubuğu (boring bar) blok içinden geçer ve tüm yatak yuvalarını referans alır. Kesici uçları bu çubuğa yerleştirirsiniz. Talaş kaldırma işlemini küçük adımlarla yürütmek gerekir. Her pasodan sonra mikrometrik veya lazerli sistemlerle ölçüm yaparsınız. Motech Grup teknisyenleri, tolerans sapmalarını ±0,01 mm seviyesinde takip eder.
İşlem sonunda yatak yuvaları yeni ölçülerine ulaşır. Ardından yağ kanallarını açar ve geçişleri temizlersiniz. Son kontrol ölçümlerini yaptıktan sonra yeni ana yatakları yerine yerleştirirsiniz. Krank milini tekrar monte eder, boşlukları ve dönme direncini kontrol edersiniz. Böylece blok, fabrikaya yakın geometrik bütünlüğe kavuşur.
Baralama İşleminde Kullanılan Ekipman ve Ölçüm Teknolojisi
Ana yatak baralama işlemi için özel line boring makineleri kullanırsınız. Bu makineler, CNC kontrollü ya da yarı manuel yapıdadır. Motech Grup, 150 mm ile 600 mm arasındaki çaplar için farklı baralama setleri bulundurur. Böylece hem küçük jeneratör motorlarına hem de büyük gemi ana makinelerine müdahale edebilir.
Ekip, baralama sırasında yalnızca mekanik ölçü aletlerine güvenmez. Aynı zamanda Lazer Optik Line Kontrolü (laser optical alignment) ile ekseni sürekli kontrol eder. Lazer sistemleri, baralama öncesi ve sonrası eksen çizgisini karşılaştırma imkânı sunar. Ayrıca talaş kaldırma sırasında oluşan ısıyı da izlersiniz. Uygun soğutma sistemleri ve talaş tahliye çözümleri, hem kesicinin hem yüzeyin sağlığını korur. Baralama sürecinde blok gövdesini sabitlemek için özel iskelet ve bağlama aparatları kullanmak da büyük önem taşır.
Yerinde (On-Site) Ana Yatak Baralama Uygulaması
Gemi ve enerji santrallerinde blok sökümü büyük zaman ve maliyet oluşturur. Bu nedenle yerinde ana yatak baralama (on-site line boring) ciddi avantaj sağlar. Motech Grup’un mobil ekipleri, baralama tezgâhlarını sahaya getirir. Bloku yerinden çıkarmadan işlemi doğrudan gemi üzerinde yürütür.
Bu sayede taşıma masrafı, uzun montaj süreçleri ve sefer gecikmeleri önemli ölçüde azalır. Limanda, tersanede veya bazı durumlarda açık denizde bile güvenli biçimde çalışmak mümkündür. İşlem sonrası krank milini yerine alır, ana yatak boşluklarını kontrol eder ve yağı devreye verirsiniz. Ardından motoru kontrollü şekilde çalıştırır, yağ basıncını ve titreşim değerlerini izlersiniz. Lazerli ölçüm sistemleriyle elde ettiğiniz verileri rapora eklersiniz. Böylece hem hassasiyeti hem de süreci belgeler hale gelirsiniz.
Motech Grup’un Baralama Alanındaki Uzmanlığı
Motech Grup Motor Yenileme Tic. Ltd. Şti., Anayatak Baralama, Blok Yüzey Taşlama, Crankshaft Doğrultma, Crankpin Taşlama ve Soğuk Kaynak (cold welding) gibi hassas işlemlerde uzmanlaşmış bir ekibe sahiptir. Firma, hem atölyede hem de sahada motor revizyon projeleri yürütür.
Her projede ISO standartlarına uygun bir iş akışı uygular. Ölçüm raporlarını, kullanılan ekipman listesini ve işlem adımlarını teknik dosyaya işler. Türkiye limanlarında ve yurtdışı operasyonlarında pek çok referans proje oluşturur. Motech Grup, ana yatak baralama işlemleri için 12 ay / 8.000 saat işçilik garantisi sunar. Bu garanti, hem işin kalitesine hem de ölçümlerin doğruluğuna duyulan güveni gösterir. Siz de motorunuzda eksen kayması, titreşim artışı veya yatak hasarı gördüğünüzde bu uzmanlıktan faydalanabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Ana yatak baralama işlemi ne kadar sürer?
Ortalama büyüklükte bir motor bloğunda 6–8 ana yatak bulunur. İşlem süresi, hasarın durumuna ve erişim şartlarına göre değişir. Yine de birçok projede 12–24 saatlik bir zaman aralığı yeterli olur. Motech Grup, işe başlamadan önce tahmini süreyi sizinle paylaşır.
2. Ana yatak baralama işlemini yerinde uygulamak mümkün mü?
Evet. Motech Grup’un mobil ekipleri, gemi veya enerji santralinde yerinde baralama yapar. Blok yerinden çıkmaz; ekip, baralama tezgâhını doğrudan motor üzerine kurar. Böylece taşıma ve uzun montaj süreçlerini ortadan kaldırırsınız.
3. Baralama sonrası krank mili için balans ayarı gerekir mi?
Genellikle ekseni doğru kurduğunuzda balans bozulmaz. Yine de Motech Grup, kritik motorlarda balans kontrolünü önerir. Ölçümler, krank milinin güvenli çalışma sınırları içinde kaldığını gösterir.
4. Her motor tipinde ana yatak baralama uygulayabilir miyiz?
300 kW’tan 25 MW’a kadar birçok dizel ve gaz motorunda bu işlemi güvenle kullanabilirsiniz. Önemli olan, motor geometrisini ve blok yapısını proje öncesinde doğru analiz etmektir. Motech ekibi, her motor tipi için uygun prosedürü belirler.
5. Baralama işlemi krank mili ömrünü nasıl etkiler?
Eksen kaymalarını düzelttiğinizde yük dağılımını dengelersiniz. Krank mili, doğru eksende ve doğru yağ filmi ile döner. Yüzey aşınması azalır, çatlak riski düşer. Böylece krank mili ömrü uzar ve beklenmeyen büyük revizyon ihtimali azalır.
6. İşlem sonrası garanti alabiliyor muyum?
Evet. Motech Grup, ana yatak baralama işlemleri için 12 ay veya 8.000 saat işçilik garantisi verir. Ayrıca ölçüm ve test raporlarını da size sunar. Bu raporları klas dosyalarınıza ve bakım arşivinize rahatlıkla eklersiniz.
Daha fazla bilgi ve teklif almak için iletişime geç
